Spis treści
Skąd ten "kielecki Scyzoryk"?
Napis "I love Kielce" i symbol scyzoryka powita między innymi tych przechodniów, którzy udadzą się w rejon Kieleckiego Centrum Kultury, taki sam spotkamy kilkaset metrów niżej, na ulicy Sienkiewicza. "Scyzoryk" w Kielcach jest, można powiedzieć, wszechobecny - w mowie potocznej, kulturze, sporcie, promocji, piosenkach różnych artystów. Trudno wymienić wszystkie dziedziny. Mieszkańcy innych części Polski nazywają kielczan i w ogóle pochodzących ze świętokrzyskiego właśnie "Scyzorykami", ci drudzy dumnie nie zaprzeczają. Ultarsi Korony Kielce często na przykład skandują na stadionowych trybunach "To my, to my, Scyzory!". Klubowa maskotka też nazywa się "Scyzio".
Największy hit Liroya
Do popularyzacji tego określenia w subkulturze znacznie przyczynił się w 1995 roku raper Liroy, właśnie pochodzący z kieleckich Sadów. Piosenka zatytułowana - a jakże - "Scyzoryk" okazała się hitem, ale trzeba przypomnieć, że jeden z prekursorów polskiego rapu tylko przekazał w niej to, co było już utrwalone wiele lat wcześniej.
Trudno dziś natomiast znaleźć jakieś konkretne źródła historyczne, które jednoznacznie wskazywałyby, dlaczego kielczanie i szeroko rozumiani górale świętokrzyscy nazywani są "scyzorykami"? Pierwsze skojarzenie może być takie, że mają krewkie charaktery i w razie konfliktów nie zawahają się użyć noża. Nie do końca jest ono prawdziwe i zapewne też krzywdzące dla mieszkańców regionu.
Inna wersja, niewykluczone, że prawdopodobna, nawiązuje do fabryki "Granat", która pod tą nazwą działała w Kielcach jeszcze ponad sto lat temu, by w drugiej połowie XX wieku zmienić nazwę na dobrze i ogólnie już znaną "Iskrę". Produkowała artykuły metalowe, w tym również noże. Jako, że cieszyły się one dobrą - jak na ówczesne realia - jakością, inni zaczęli kojarzyć Kielce właśnie z nią i nożami. Wątek fabryki rozwiniemy w dalszej części tekstu.
Dwaj chłopcy i kustosz
Inna historia prowadzi nas do 1911 roku.
- Tadeusz Włoszek, kustosz Muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w opisie jednego z eksponatów tam się znajdujących, podkreślił, że otrzymał go od dwóch młodych chłopców. Nazwał ich właśnie kieleckimi scyzorykami. Tak odległa w czasie wzmianka musi oznaczać, że przydomek obecny był w języku znacznie wcześniej. Ponieważ trudno jest z całą pewnością prześledzić historię przydomka, można tylko pokusić się o przywołanie kilku ważniejszych faktów. Historie te mogły rzeczywiście wpłynąć na takie postrzeganie mieszkańców kieleckiego - taką historię możemy przeczytać na stronie internetowej swietokrzyskie.org.pl.
Eksponaty - właśnie scyzoryki - można obejrzeć obecnie w Muzeum Historii Kielc.
Fabryka "Granat" w tle
Jeszcze inna wersja dotyczy wspomnianej wyżej fabryki "Granat", która produkowała między innymi noże i różne inne artykuły metalowe. - W latach dwudziestych XX wieku przekształcono ją w odlewnię, a następnie fabryka działała pod nazwą „Przemysł Metalowy GRANAT” i zajmowała się m.in. produkcją zbrojeniową - czytamy na stronie internetowej Miasta Kielce.
- W czasie okupacji zakład przejęli Niemcy, tam istniał bardzo silny ruch oporu – opowiada Marcin Kolasa, kierownik Działu Gromadzenia i Dokumentacji Muzeum Historii Kielc, cytowany przez serwis kielce.eu.
Jak dowiadujemy się z tego źródła, zakład należał wówczas do koncernu Hugo Schneider A.G. i pod nazwą „Hasag” służyła niemieckiej produkcji zbrojeniowej. Niemcy kontynuowali przedwojenną produkcję skorup, pocisków przeciwlotniczych, zapalników do granatów i rdzeni do pocisków karabinowych. Fabryka pod nazwą Zakłady Precyzyjne „Iskra” zaczęła działać od 1958 roku.
Tak wyglądała dawna fabryka "Iskra" w Kielcach - zobacz galerię zdjęć poniżej.
Czytaj również:
- To dziś jedna z najsłynniejszych fabryk w Kielcach. Sto lat temu produkowała mydło i drożdże!
- W Kielcach jest... pomnik Dzika! Ma związek z legendą o powstaniu miasta
- Skąd pochodzi nazwa "Kielce"? Jest kilka legend, pochodzą ze Średniowiecza
